Bạn đã hiểu rõ về ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết chưa? Vào dịp Tết Nguyên Đán,  mỗi nhà đều trưng một mâm ngũ quả mới ý nghĩa là tưởng nhớ ông bà tổ tiên, cầu chúc một năm mới phát tài phát lộc, nhiều niềm vui và may mắn, hạnh phúc.

Tùy miền mà mâm ngũ quả cũng được biến tấu khác nhau cho phù hợp với các loại trái cây tại địa phương đó. Cùng tìm hiểu xem ý nghĩa mâm trái cây của từng miền để Tết năm nay làm một mâm ngũ quả thật hoành tráng nhé.

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết

Về con số 5 - NGŨ:

Số 5 tương ứng với ngũ hành, con số tốt trong phong thủy, thể hiện sự phát triển tốt đẹp, bền vững. Vì thế mâm quả ngày tết cũng gọi là Mâm ngũ quả.

Ngoài ra, “ngũ” còn thể hiện ước muốn của người Việt đạt được ngũ phúc lâm môn: Phúc, quý, thọ, khang, ninh.

Theo quan niệm của người Việt nói riêng và văn hóa phương Đông nói chung, mâm ngũ quả còn tượng trưng cho 5 yếu tố của Ngũ hành là Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ, là những yếu tố cấu thành nên vũ trụ. Đó cũng là lý do mâm ngũ quả thường có 5 loại trái cây với tên gọi khác nhau, màu sắc khác nhau.

Ý nghĩa khác nhau ở mỗi vùng miền

Tùy mỗi địa phương, mâm ngũ quả chính là những mong muốn chung của người địa phương đó vào dịp Tết. Mâm ngũ quả là nét đẹp văn hóa của người Việt ở cả 3 miền. Mọi người đều mong muốn dâng những sản vật vùng miền, những gì tinh túy nhất dành cho ông bà, tổ tiên, thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, thể hiện thành quả lao động cả năm dâng lên bề trên.

Sự khác biệt mâm ngũ quả của các vùng miền

Ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc

Mâm ngũ quả của miền Bắc gồm có: chuối/táo màu xanh; bưởi (hoặc phật thủ), cam, quýt màu vàng; hồng hoặc táo tây, ớt màu đỏ; roi, mận, đào hoặc lê màu trắng; hồng xiêm (sapôchê) hoặc nho đen, măng cụt, mận màu đen.

Cách trưng mâm ngũ quả: Chuối xanh được để dưới cùng làm tựa, bày bưởi hoặc phật thủ lên trên, chèn thêm cam, quýt vào, xen kẽ ớt đỏ, hồng,... cho nhiều màu sắc rực rỡ xen kẽ nhau.

Ngày nay thì nhiều nhà còn bổ sung thêm nhiều loại trái cây tươi ngon khác nữa chứ không cứng nhắc chỉ bày những loại theo truyền thống, giúp mâm trái cây thêm đặc sắc.

Mâm ngũ quả miền Bắc đúng chuẩn phải có đầy đủ các loại trái cây như chuối xanh, bưởi, phật thủ, hồng, ớt, quất cảnh, sung, dứa,... với màu sắc rực rỡ nhưng phải hài hòa.

• Chuối phải là chuối xanh, bày biện theo nải, tượng trưng cho sự sum vầy, đầm ấm của gia đình.
• Bưởi màu vàng tượng trưng cho sự giàu có, gia chủ gặp nhiều may mắn.
• Phật thủ có tác dụng lưu giữ thần, Phật và ông bà tổ tiên lưu lại trong nhà lâu hơn để phù hộ cho gia chủ và các thành viên trong gia đình.
• Quất cảnh, quả hồng hay ớt đỏ được bày trí xung quanh để tô điểm sắc đỏ, màu vàng rực rỡ đẹp mắt cho mâm ngũ quả. Các loại quả này sẽ biểu tượng cho sự may mắn và thành đạt.
• Quả dứa có hương thơm đặc trưng, thể hiện mong ước của gia chủ về một năm mới an lành, nhiều sức khỏe và phúc lộc.

Mâm ngũ quả Miền Nam

Người dân Nam Bộ rất cầu kỳ trong việc ăn uống lẫn cách bày trí mâm ngũ quả ngày Tết, vì thế họ thường chỉn chu trong khâu chọn lựa các loại hoa quả. Với mong muốn “cầu sung vừa đủ xài” ước mong một năm mới đầy đủ, sung túc, người miền Nam sẽ chọn những loại quả như mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài.

Đặc biệt, trong mâm ngũ quả của miền Nam sẽ không thể nào thiếu một cặp dưa hấu. 

Cách trưng mâm ngũ quả: Đặt Dừa, Đủ đủ và Xoài lên đĩa trước, rồi xếp các loại trái cây còn lại lên trên tạo thành ngọn tháp.

Một mâm ngũ quả miền Nam có: mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung đọc thành "cầu vừa đủ xài sung" hay "cầu sung vừa đủ xài" và họ thường kiêng kỵ chưng trái có tên mang ý nghĩa xấu (kể cả khi đọc trại) như chuối - chúi nhủi, cam - cam chịu, lê - lê lết, sầu riêng, bom (táo)... và không chọn trái có vị đắng, cay.

Các loại quả thường thấy và ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam:

• Trái xoài: Thể hiện sự cầu mong cho một năm tiêu xài không thiếu thốn.
• Đu đủ: Mang tới sự đầy đủ, thịnh vượng.
• Trái sung: Thể hiện cho sự sung túc về của cải, sung mãn về sức khỏe.
• Trái dưa hấu: Thể hiện cho sự ngọt ngào, may mắn. Tham khảo: Món ngon ngày Tết từ trái dưa hấu.
• Trái dừa: Tượng trưng cho sự đầy đủ, không thiếu thốn.

Ngoài ra, còn có thêm quả thơm (dứa) với mong muốn con cháu đầy nhà và một cặp dưa hấu xanh vỏ đỏ lòng để cầu may mắn.
Người miền Nam kỵ cúng một số loại quả, vì theo phát âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt, như:

• Chuối: Chúi nhủi, làm ăn không phất lên được.
• Lê, táo (bom): Lê lết, đổ bể, dễ thất bại.
• Cam, quýt: Quýt làm cam chịu.

Mâm ngũ quả Miền Trung

Vì là miền đất thường xuyên chịu nhiều khắc nghiệt của thời tiết nên hoa quả cũng hiếm hoi. Người miền Trung không bắt buộc cần cúng trái cây gì lên mâm ngũ quả, miễn là trái cây tươi ngon là được.

Cách bày trí: Mâm ngũ quả miền Trung có sự ảnh hưởng bởi nền văn hóa của hai miền Bắc, Nam. Nên cách trình bày mâm ngũ quả theo phong thủy vẫn luôn được người dân thực hiện theo ngũ hành: Phú - Quý - Thọ - Khang - Ninh.

Các loại trái cây thường thấy trong mâm ngũ quả của người miền Trung là:

• Thanh long
• Chuối
• Dưa hấu
• Mãng cầu
• Dứa
• Sung
• Cam
• Quýt

Ý nghĩa của các loại trái cây trong mâm ngũ quả ngày Tết

Sau đây là ý nghĩa của một số loại tráu cây quen thuộc trên mâm ngũ quả để mọi người có thể lựa chọn cho mâm ngày Tết sắp đến của mình thật ý nghĩa và đẹp mắt nhé.

• Chuối (xanh): Tượng trưng cho con cháu sum vầy, quây quần, đầm ấm, hứng lấy may mắn, bao bọc và chở che (theo quan niệm của người miền Bắc).
• Phật thủ: Bàn tay Phật che chở cho cả gia đình.
• Bưởi: Mong muốn an khang, thịnh vượng.
• Cam, quýt: Tượng trưng cho sự thành đạt.
• Lựu: Nhiều hạt, tượng trưng cho con đàn cháu đống.
• Đào: Thể hiện sự thăng tiến.
• Táo: Phú quý, giàu sang.
• Thanh long: Rồng mây hội tụ, thể hiện sự phát tài phát lộc.
• Dưa hấu: Căng tròn, mát lành, hứa hẹn sự ngọt ngào, may mắn.
• Quả trứng gà: Lộc trời cho.
• Sung: Gắn với biểu tượng sung mãn, sức khỏe và tiền bạc.
• Đu đủ: Thịnh vượng, đủ đầy.
• Xoài (phát âm giống như “xài”): Cầu mong cho việc tiêu xài không thiếu thốn.
• Quất chín: Thể hiện sự sung túc, ăn nên làm ra và dồi dào sức sống.
• Mãng Cầu: Cầu chúc mọi điều như ý
• Thơm: Thơm tho, đa phúc lộc
• Hồng: Hồng hào, tươi tốt.

Những lưu ý khi chọn trái cây cho mâm ngũ quả

• Không nên bày quả đã chín già

Hoa quả đã chín thường có màu rất đẹp, chính vì thế nhiều người thường chọn chúng để bày mâm ngũ quả. Tuy nhiên, nếu chọn quả đã chín thì chắc chắn chúng sẽ bị hỏng khi được bày trong thời gian từ 5 ngày 1 tuần trong Tết. Ngoài ra, sức nóng của nhang khi thắp sẽ khiến những loại quả này nhanh hỏng.

• Không bày quả có gai, nặng mùi

Cần phải tránh những loại quả có gai nhọn như mít, sầu riêng, dứa… trên mâm ngũ quả ngày Tết. Ngoài ra, mít và sầu riêng là loại trái cây rất nặng mùi. Theo quan niệm của người xưa, không nên để những gì quá nặng mùi hay sắc nhọn lên bàn thờ vì đây là nơi thiêng liêng.

• Bày hoa quả bị ướt

Nhiều người có thói quen rửa sạch sẽ hoa quả rồi bày lên mâm. Tuy nhiên, nếu sau khi rửa, hoa quả còn ướt sẽ khiến chúng nhanh bị hư. Do đó, sau khi mua hoa quả mua về, bạn có thể dùng khăn giấy lau nhẹ hết lớp bụi bẩn bên ngoài là được.

Trên đây là những thông tin về mâm ngũ quả và ý nghĩa mâm ngũ quả ngày Tết. Chúc bạn đón một năm mới bình an bên gia đình.