Tết Thanh minh là gì? Vào ngày nay chúng ta thường hay làm những gì? Dân tộc Việt Nam có câu "Uống nước nhớ nguồn", con cháu luôn luôn phải nhớ đến công lao dưỡng dục của tổ tiên, ông cha; vì thế Tết Thanh minh là một ngày đặc biệt quan trọng, con cháu xa gần tụ hội về quê hương để hiếu kính với ông bà, tổ tiên. Hãy tìm hiểu thêm một số thông tin về Tết Thanh minh qua bài dưới đây nhé!

Tết Thanh minh là gì?

Tết Thanh minh, hay được gọi là Tiết Thanh minh là một ngày lễ bắt nguồn từ trung hoa cổ đại. Nó là tiết thứ năm trong hai mươi tư tiết khí của các lịch Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam. 

Tết Thanh minh là một ngày lễ để con cháu nhớ về nguồn cội, tổ tiên, anh em cô gì chú bác xa gần tụ họp về quê hương để báo hiếu và nhớ về những công lao của tổ tiên và những người thân đã khuất. Vào tiết Thanh minh họ thường đi tảo mộ (cắt cỏ, đắp thêm đất lên mộ) và tục tảo mộ cũng ra đời từ đó.

Tiết Thanh minh đến sau ngày Lập xuân 45 ngày, thông thường sẽ bắt đầu từ ngày 4/4 hoặc ngày 5/4 dương lịch hàng năm (nhiều người nhầm tưởng Tiết Thanh minh bắt đầu là ngày lịch âm nhưng không phải).

Tết Thanh minh 2024 vào ngày nào?

Nguồn gốc Tết Thanh minh

Tết Thanh minh hay Tiết Thanh minh là một ngày lễ có nguồn gốc từ văn hóa Trung Hoa cổ đại. Nó bao gồm 24 tiết khí của các lịch Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Triều Tiên và Việt Nam. Nhiều người vẫn lầm tưởng tiết Thanh minh được xem bằng Âm Lịch. Thực ra, nó là một trong những tiết khí được xem bằng Dương Lịch.

Nguồn gốc của Tiết Thanh minh liên quan đến một câu chuyện về vua Tấn Văn Công (nước Tấn) thời Xuân Thu chiến quốc. Vua Tấn Văn Công gặp loạn phải lưu vong các nước lân cận. Trong suốt 19 năm trời, ông có một hiền sĩ tên là Giới Tử Thôi theo phò và giúp đỡ mưu kế. Một hôm, trên đường lánh nạn, lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi phải lén cắt một miếng thịt đùi mình nấu lên dâng vua. Vua ăn xong hỏi ra mới biết, đem lòng cảm kích vô cùng .

Sau khi vua Tấn Văn Công trở lại ngai vàng, ông ban cho Giới Tử Thôi nhiều chức vụ cao quý. Nhưng Giới Tử Thôi không nhận mà chỉ mong được trở về quê hương. Vua Tấn Văn Công cho phép và còn ban cho ông nhiều của cải để xây dựng lại cuộc sống. Nhưng không lâu sau đó, Giới Tử Thôi bị bệnh qua đời. Vua Tấn Văn Công rất thương tiếc và sai người đến viếng tang. Khi đến nơi, họ thấy ngôi mộ của Giới Tử Thôi bị cháy rụi do sét đánh. Họ không thể tìm thấy xác ông để mai táng lại .

Vua Tấn Văn Công biết tin này rất buồn bã và quyết định tự mình đến viếng mộ Giới Tử Thôi vào ngày 4/4 dương lịch (là ngày đầu tiên của tiết Thanh minh). Khi đến nơi, vua thấy có một con chuột chạy ra từ trong mộ mang theo một chiếc giày của Giới Tử Thôi. Vua hiểu rằng Giới Tử Thôi đã biến thành chuột để trốn khỏi sự truy sát của thiên đình. Vua cho rằng chuột là linh vật của Giới Tử Thôi và sai người mang theo rượu thịt để cúng cho chuột .

Từ đó, vào ngày 4/4 dương lịch hàng năm, vua và quần thần đều đến viếng mộ Giới Tử Thôi và cúng cho chuột. Dần dần, phong tục này lan rộng ra và trở thành ngày lễ tưởng nhớ tổ.

Ngày lễ tưởng nhớ tổ là một trong những phong tục truyền thống của người Việt Nam, thể hiện tinh thần "Uống nước nhớ nguồn" và lòng biết ơn đối với công lao của tổ tiên. Ngày lễ này còn được gọi là Tết Thanh minh, vì nó rơi vào tiết khí Thanh minh của lịch âm, khi khí trời trong sáng và thanh khiết. Ngày lễ này thường diễn ra vào khoảng ngày 4-5/4 dương lịch mỗi năm.

Vào ngày lễ này, con cháu cùng nhau kéo về thăm mộ của tổ tiên, dọn dẹp quét rửa mộ phần và bày mâm cúng cho tổ tiên mong tổ tiên phù hộ cho con cháu luôn khỏe mạnh bình an. Mâm cúng thường có các loại hoa quả, bánh chưng, bánh giò, trà rượu và các loại thức ăn khác. Ngoài ra, con cháu còn mang theo chuột để cúng cho Giới Tử Thôi, vì ông đã từng giúp vua Tấn Văn Công thoát khỏi nạn đói bằng cách cắt thịt đùi nấu cho vua ăn.

Ngày lễ tưởng nhớ tổ không chỉ là dịp để báo hiếu và tưởng niệm tổ tiên, mà còn là dịp để con cháu gặp gỡ và giao lưu với nhau. Sau khi cúng xong, con cháu thường ngồi lại ăn uống và trò chuyện vui vẻ. Đây cũng là dịp để con cháu học hỏi kinh nghiệm sống và làm việc của các bậc đàn anh đàn chị trong gia đình.

Ngày lễ tưởng nhớ tổ là một nét đẹp văn hóa của người Việt Nam, góp phần duy trì sự gắn kết và đoàn kết trong gia đình và xã hội. Đây cũng là một cách để con cháu biết ơn và tôn kính những người đã đi trước và để lại di sản quý báu cho thế hệ sau.

Ý nghĩa của Tết Thanh minh là gì?

Giải nghĩa từ "Thanh minh", "thanh" là khí trong, còn "minh" là sáng sủa. Vì thế, Tết Thanh minh có nghĩa là khoảng thời gian mà khí trời trong sáng, quang đãng và thanh khiết nhất. 

Bạn đã hiểu rõ hơn về Tết Thanh minh là gì? Vào dịp này, con cháu quanh năm đi làm ăn xa cũng sẽ thường trở về, người còn sống sẽ tổ chức tụ họp người thân, làm lễ tảo mộ, thăm viếng và dọn dẹp mộ phần của ông bà tổ tiên. Những ngôi mộ được người nhà dọn dẹp sạch sẽ, vun đắp thêm đất mới, đó là những tâm đức của người đang sống đối với người đã khuất.

Những hoạt động trong Tết Thanh minh

Cúng ông bà, tổ tiên

Đây là việc làm để bày tỏ lòng hiếu thảo và tri ân đối với ông bà tổ tiên đã khuất. Người ta thường cúng các món ăn như xôi, gà luộc, bánh trôi, bánh chay... và các loại hoa quả theo mùa.

Tục tảo mộ đầu năm

Đối với người Việt, tết Thanh minh là dịp để con cháu hướng về tổ tiên, cội nguồn.

Những ngôi mộ được người nhà dọn dẹp sạch sẽ, vun đắp thêm đất mới, đó là những tâm đức của người đang sống đối với người đã khuất. Công việc chính của tảo mộ là sửa sang sạch sẽ các ngôi mộ của tổ tiên. Sau đó, người tảo mộ thắp vài nén hương, đốt vàng mã hoặc đặt thêm bó hoa cho linh hồn người đã khuất, cuối cùng là về nhà làm cỗ cúng gia tiên. Con cháu tưởng nhớ, hoài niệm lại những điều tốt đẹp về ông cha với tất cả lòng thành kính.

Tục tảo mộ đầu năm trong Tết Thanh minh đã được nhắc đến trong nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng của Việt Nam, như Truyện Kiều của Nguyễn Du hay Chính phụ ngâm khúc của Đặng Trần Côn. Đây là một phần không thể thiếu trong di sản văn hóa của dân tộc.

Những điều kiêng kỵ khi đi tảo mộ

Có một số điều kiêng kỵ bạn cần biết khi đi tảo mộ như sau:

• Không nên đi cúng ở những nơi heo hút. Nên đi ở những con đường mọi người thường đi. Và nên đi đông người.
• Không được phá hoại cảnh quan xung quanh.
• Khi đi tảo mộ, không được dẫm đạp nên phần mộ của người khác. Không được phá hoại đồ thờ cúng ở đó.
• Con gái trong thời kỳ hành kinh không nên đi tảo mộ. Những người có thai hoặc đau ốm cũng không nên đi.
• Mộ phần tổ tiên phải được quét dọn sạch sẽ, nhớ làm sạch cỏ dại và vun thêm đất mới.
• Không được cười đùa, chụp ảnh trước những ngôi mộ.
• Khi về nhà nên đốt giấy và đưa qua đưa lại quanh người.

Bài viết trên đã nói rõ cho các bạn biết Tết Thanh minh là gì, nguồn gốc cũng như ý nghĩa của ngày này.